Cumalıkızık Evlerinin Özellikleri

Cumalıkızık evlerinin özellikleri

Osmanlı’dan günümüze kadar kalan Osmanlı evlerinin nadide örneklerindendir. O nedenle korunmuş olması hem ülkemiz adına hem de dünya medeniyeti adına çok önemli bir gelişme ve vakadır.

Cumalıkızık evleri geneli üç katlı olarak yapılmıştır. Bu evler yapılırken de akrabalık durumlarına göre evlerin yapıldığı anlaşılıyor. Yani aynı aileden aynı soydan olan kişilerin evleri birbirine yakın ve komşu olarak imar edilmiştir. Buradan ailelerin birlikteliğinin, o zamanda beridir önemli olgular olduğu anlaşılmaktadır. Köyde yaşantının uyum içinde yaşanması için akraba birlikteliği önemli olmuştur. Cumalıkızık’da ev sayısının 270 ‘e olduğu kayıtlara geçmiştir. Ne yazık ki günümüzde ancak  180 adet ev faal olarak kullanılmaktadır. Geri kalanlar bakım ve onarım yapılmadan kullanılması zor olan evlerdir.

Evler inşa edilirken aile mahremiyetine göre konumlandırılmıştır. Aile mahremiyeti komşu hakkı vb konulara son derece önem verilerek evler inşa edilmişlerdir. Evlerin dayanıklı olması ve her mevsim şartına göre dayanabilmesi için inşa edilirken bazı önemli ayrıntılara dikkat edilmiştir. Evlerin dış kısımları, birinci katlar ile avlular dayanıklı taşlar ile döşenmiştir. Sokaklarda aynı dayanıklı taş döşemeler ve moloz taşlar ile oluşturulmuştur.

evler 2 katlıdır

Evlerin 2.katı olan bir üst kat ise ahşap taşıyıcı ile yapılmıştır. Katlar arasındaki dolgular sağlam olması için ahşap ile desteklenmiştir. Evlerin çatısı eski usul oluklu kiremit denilen, alaturka kiremitler ile oluşturulmuştur. Evlerin çatısı kırma çatı stilinde yapılmıştır. Evlerin dış bölümleri duvarlarla çevrili olduğu için sokaktan ev içinin görülmesi mümkün değildir. Pencereler üst katlarda kafesli veya cumbalıdır.

Cumalıkızık evlerinde genelde iki tür plan kullanılmıştır. Bunlardan birincisi etrafı moloz taşlarla yüksek şekilde örülmüş bir duvarla çevrili dış avludur. Buradan eve giriş kapısına ve hayat kısmına geçilir.

Evin girişi,  sokakla  ilişkili değildir

Evin girişi, böylece sokakla doğrudan ilişkili değildir, ikinci tip evlerde ise dış avlu yoktur. Sokaktan kapı yardımı ile doğrudan hayat kısmına girilir. Dış kapı üzerinde dikey konulan ağaç hatıllarla ızgaralı, camsız bir aydınlatma ve havalandırma boşluğu yer alır. Hayat bölümünden iç avluya, ahıra, depolara ve merdivenlere geçilir. Evlerin ana giriş kapıları çift kanatlıdır. Genellikle ceviz ağacından yapılan bu kanatlar dövme demir kuşaklar ve iri başlı çivilerle bağlanmıştır. Kapı kulpları ve tokmak da dövme demirdendir. Kapıların çift kanatlı yapılışı elde edilen ürünün ve tarım araçlarının kolaylıkla içeriye taşınmasını sağlamaya yöneliktir.

Ahşap direkler taşıyıcıdır

Gerek dış avludan ve gerekse doğrudan sokaktan girilen hayat kısmı, üst katı taşıyan sağlam ahşap direklerle çevirilidir. Zemini yassı ve geniş taşlarla döşelidir. Hayat bölümü Cumalıkızık evlerinde en çok kullanılan mekândır. Elde edilen ürünler burada geçici olarak depolanır, ayrılır, bakımı yapılır. Kestaneler dikenli kılıflarından burada ayıklanır. Düğün dernekler burada yapılır. Kış aylarında ısıtmayı sağlayacak malzeme de burada kendisine ayrılan bölümde usta ellerce düzenli şekilde istiflenir. Hayat bölümünün yüksekliği fazla ise bir asma kat yapılarak, burada uzun süre korunacak malzeme depolanır.

Hayattan geçilen iç avludaki fırınlarda ekmekler, börekler ve çörekler pişirilir. Şaraphane denilen ahşap teknelerde üzümler sıkılır, kazanlarda pekmezler kaynatılır. Çamaşırlar burada yıkanır ve kurutulur. Küçükbaş hayvanların kümesi buradadır. Birçok işlerin yapıldığı zemin kısmında, depolar, mutfak, tuvalet, ahır, kümes, ocak ve fırın yer alır. Kat yüksekliği az olan birinci kat, kışlık bölümdür. Burada yatak odaları, oturma odaları, banyo ve ocak yer alır.

İkinci kat yazlık kısımdır. Burada da değişik tip sofalara sıralanmış odalar, eyvan, seki ve sedirler yer alır. Üst katta sokağa uzanan en özenli yer başodadır. Bu odalar ile hayat arasında eyvanlar yer alır. Birinci ve ikinci katlardan hayata doğru yapılan çıkmaların üzerine oturtulan köşk odalar ayrı özellik taşır. Ev döşemeleri kirişler ve bunların üzerine çakılmış kaplama tahtaları ile sağlanmıştır.

Evlerin ısınması ocaklarla sağlanmıştır. Bu ocakların son derece güzel işlenmiş olanları vardır.

Çatının üzeri alaturka kiremitlerle kaplıdır. Çatılar genellikle dört meyilli, bazen iki meyillidir. Saçaklar oldukça dışa çıkıktır.

Cumalıkızık evlerinde yapı malzemesi

Cumalıkızık evlerinde kullanılan yapı malzemesi başta moloz taş olmak üzere, ağaç ve kerpiçtir. Duvarlarda bağdadi arasında kerpiç ve çamur sıva görülür. Evler sarı, beyaz, mor ve mavi renklerle badana edilmiştir. Genellikle ahşap bölümler boyasız bırakılmıştır. Köyün kuzeyinde Deliçay kıyısında bu gün defin yapılmayan Koca Mezarlıkta köyün geçmişini vurgulayan birçok Osmanlı devri mezar taşı görülmektedir. Köydeki ahşap revaklı cami uzaktan dikkati çeker. Burada görülen ahşap direkler, başlıklar, kemerler ve kalem işleri son derece mükemmeldir.