İsveç köftesinin tarihi yolculuğu

Köftenin İsveç topraklarına yolculuğu

Köftenin İsveç Yolculuğu

Köfte Türk yemek kültürünün en önemli nişanelerinden biridir. Geçenlerde bir arkadaşım İKEA’da yediği köftelerin lezzetinden ve ucuzluğundan bahsederken tıpkı Yunanlılar gibi bazı yemeklere konduğumuzu da ima etti! O ballandıra ballandıra İsveç köftesini anlatırken içimden bir ses o kadar kişi içinde ona yüksek sesle “cahil” demek istedi ama nezaketimizi koruyarak içimizdeki şeytanı atlattık çok şükür.

İsveç köftesi bizdeki namı Demirbaş Şarl olarak bilinen İsveç Kralı XII. Carl tarafından Osmanlı topraklarından İsveç’e götürüldüğü Vikipedia da bile yazıyor! İsveçliler de bunu inkâr etmezler bilirler ki durum böyledir. İsveççe'de köfte "kött-bullar" şeklinde ifade edilir. Kött-et demek, bullar-ekmek demek. Köftenin içine bayat ekmek konmuyor mu?

İsveç Kralı Carl'a neden Demirbaş Şarl diyorlar?

Gerçeklere bağlı kalalım köfteyi Türklerden aldık

Peki Blogger Bolat İsveç Kralı’na neden Carl iken Şarl demişler? Diye sorduğunu zannediyorum! Açıklayayım Lale Devri’dir batı hayranlığı dönemlerimiz. Fransızcanın etkisiyle Carl yerine Şarl demişiz. Peki adama neden “Demirbaş” denmiş?

Demirbaş Karl ülkesi İsveç’te kral olduğunda 15 yaşında Osmanlı Devleti’ne sığındığında 17 yaşındaydı! İsveç Kralı Dan’lar tarafından kurulan Danimarkayı yenmiş Rusları o zamanki Lehistan topraklarından çıkarmıştı. 2 savaşta Rusları hezimete uğratsa da iaşe, lojistik sorunları nedeniyle rüzgâr tersine dönmüş ve Kral Karl 8 Temmuz 1709 da Poltova Savaşında ayağından yaralanınca savaşı kaybedip bize Akkerman’da (Ukrayna) bize sığınmak zorunda kalmıştır. 

Yusuf Paşa tarafından himaye edilen ve kendine ayrılan yerde askerleriyle yaşayan İsveç Kralı Karl bir türlü ülkesine dönmeyince Yeniçeriler arasında kendisine “Demirbaş Karl” denmiş ve nihayet Demirbaş Şarl 1714 yılında zoraki ülkesine gönderilmiştir. Yani kral 5 yıl misafirimiz olmuştur!

Katerina'nın çadırında köfte yiyen Baltacı

Padişah III. Ahmed, Şarl’ın iltica ettiği haberini alınca misafir olarak kabul edilip, kral gibi muamele görmesini, masraflarının Osmanlı hazinesinden karşılanmasını emretti. Ruslar İsveç Kralı Carl’ı istediler  ama biz vermedik sonunda Ruslarla savaş çıktı bu savaşa biz Prut Savaşı diyoruz. Savaş az kalsın Rus milletinin ocağına incir ağacı dikiyordu ki sağ olsun Baltacı Mehmet Paşa ile Katerina artık ne çevirdiyse Ruslarla anlaşma sağlanmış oldu. 

"İsveç Kralı 5 yıl Osmanlı devletinde yaşadı 2.000 askeri ile bu dünyanın parası eder be kardeşim yazık değil mi o paraya dediğini duyar gibiyim." 

Haklısın Osmanlı Devleti büyük devlet, her şeyi yazıyor, kralın masraflarını da yazıyorlar. Ve kral Karl’a giderken ülkesinde kendine gelebilmesi için borç para da veriliyorlar. 1737 yılında İsveç-Osmanlı arasında yapılan bir ticaret anlaşması ile kralın masrafları yapılandırılıyor ve borcu takside bağlanarak tahsil ediliyor.

Blogger Bolat insanı Rus milletini sever, kendine yakın bulur. Hele 2018 yılında 6 milyonu bulan Rus turistin gelmesi ile bu ülkeye olan saygısı da artmıştır. Neyse efenim işte 12. Carl ve 2000 adamına bu kıyağı yapan bizleri İsveçlilerin çoğu bilmez çünkü tarih başka türlü yazılır. Biz onların cahilliğine verelim olayı!

İsveç Kralı Karl'ın Türkçe sevgisi

İsveç Kralı Carl Türkiye’de kaldığı süre içinde Türkçeye ilgi duydu. Kral bir çok kelime öğrendi. Demirbaş Şarl eski toraklarımızda iltica halinde iken 2 tekne çizer bu çizdiği teknelere “Yaramaz” ve “Yıldırım” isimlerini verir. Sonra bu gemiler gerçekten inşa edilir ve gemilere “Yaramaz” ve “Yıldırım” ismi verilerek denize indirilir. Demirbaş Şarl’ın sayesinde İsveç insanı Osmanlı ülkesini tanımıştır, bugün İsveç dilinde şu Türkçe kelimeler yer almaktadır: Dolma, Şerbet, Kahve, Kalabalık,  Yıldırım, Sofa, Yaramaz, Köşk, Divan…